ئيدارةي هةوليَر سليَماني ثيَك ديَنةوة و نارِةزايةتي خةلَكي كوردستان رِوو لةزياد بوونة

طفتوطؤ لةطةلَ سمير نوري ئةندامي هةيئةي تةنفيزي دةربارةيي يةكطرتنةوةي ئيدارةي هةوليَر سليَماني

 

رِيَبين فاروق : لةدواي ضةند سالَ شةرِ و دوئيدارةيي ، لة ئةنجامدا يةكيَتي و ثارتي ثيَك ديَنةوة  ، ئيَوة ئةم يةكطرتنة ضؤن هةلَ دةسةنطيَنن ؟

 

سمير نوري : سةرةتا ئةمة يةطرتنةوةي يةكصتي وثارتي نية و هةتا يةكطرتنةوةي هةردوو ئيدارةكةش نية ،ثصك هاتني ئةو دوو حزبةية لةسةر هةندص مةسائل كة ئالَطؤأة هةنوكةييةكان دةيخوازن، هةر ئصستا طرنطترين ثؤستة وةزاريةكان بة هةلَواسراوي ماونةتةوة ، ئةمة يةك ئيتفاقة لة نصوان ئةم دوو بالَةي ناسيونالَ_ عةشايرةكاني كوردستاندا لةبةرامبةر دوو مةسةلةي طرنطدا ، يةكةميان بؤ خؤثصشاندان لةبةرامبةر هصزة ناسصونالست و دينيني و تايفيةكاني  تري عصراق كة ئةوان يةك دةستن و بؤ بةدةست هصناني جصطاو رصطايةكي زياتر لة دةسةلآتي داهاتووي عصراقدا و ئةطةر لةم بوارةدا سةرةكةوتوو نةبن، هةرضي رصك كةوتنيان هةية لةبةردةم ئةطةري هةلَوةشانةوةداية .دووةم يةك دةست خؤ ثصشاندانة لةبةرامبةر خةلَكي كوردستاندا و لةبةرمبةر نارةزايةتيةكانيان و داواكارية بةرحةقةكانياندا ، شةثؤلَي نارةزايةتيةكاني خةلَك كة ئيستا أوو لة بةرزبوونةوةي هةموو أؤذةيةداية، ئةوة ئةخوازي ئةمان خؤيان يةكطرتوو ثصشان بدةن ، تا هيض بوارصك بؤ نارةزايةتي و ئيعتراز نةهصلَنةوة . لة روويةكي ترةوة ئةمة خؤلَكردنة ضاوي جةماوةرةو هةولَصكة بؤ هةلَخأاندني خةلَك بةدةوري شيعارو ئامانجة ناسصونالستيكاندا .

 

 رِيَبين فاروق : شةرِي ضةند سالَةي يةكيَتي و ثارتي تا ض ئاستيَك زةرةر و زياني بة خةلَكي طةياندووة  ، ئاية يةكيَتي و ثارتي دةتوانن قةرةبوو بؤ خةلَكي كوردستان بكةنةوة ، ئايا ئةو نارِزايةتيية جةماوةرييةي كةئيستا بةرِيَ كةوتووة تا ضةند دةتوانن جواب بةخةلَكي بدةنةوةو داواكارييةكانيان جيَبة جيَ بكةن ؟

 

سمير نوري: دةسةلآتي ناسصوناليزمي كورد لةبةرامبةر خةلَك و لة بةرامبةر بزووتنةوةي شوراكان كة يةك بزووتنةوةي جةماوةري مؤدرصن و ثصشكةوتوو بة داواكاري و ثلاتفؤرم و سونةتي شؤأشطيرانةوة هاتبووة مةيدان شكلَي طرت و رؤذةكاني ذياني شوراكان ئةطةرضي كورت ماوة بوون بةلآم ثأة لة واقعياتي زيندوو كةناسصناليزمي كورد ضي دةورصكي تصكدةرانةي هةبوو لةم نصوةدا . من ئةمةوص ئةوة بلَصم ناسصناليزمي كورد و حزبةكاني بة يةيكصتي و ثاتيشةوة لةبةرامبةر بةديلي جةماوةري و شؤأشطصأانةي خةلَكدا قاضي لةعةرز طير كرد ، بةبص باسكردن و طةرانةوة بؤ ئةو ثرؤسة سياسيةي ناسصوناليزمي كورد ضؤن خؤي داسةثاند بةسةر خةلَكي كوردستاندا، باس كردن هةلَوصستي ئةمان لةبةرامبةر جةماوةردا كالَ كرض و ناتةواو خؤي بةيان دةكات .

ناسصوناليزمي كود و حزبةكاني بةشصك بوون لة ستراتيذي ئةمريكا و غةرب لة ناوضةكةدا و بؤ داسةثاندني كؤنةثةرستي سياسي و زالَ كردني بةديلي قةومي_ ئيسلامي و سأينةوةي هةر ئاسةوارصكي ضةث و كؤمؤنيزم  و بزووتنةوة ئازاديخوازةكان ئةركي سةرشاني ئةمانة بووة و هةية . داسةثاني دةسةلآتي ميلشيا و حوكمي ميلشياي كة ئصستا سةرتاثاي عصراقي داطرتوة بةرهةمي ئةم سياسةتةي غةربة كة ناسصوناليزمي كورد لة يةكةم رؤذةكانةوة ثصشمةرطةي طيان لةسةر دةستي ئةم رصطا كؤنةثةرستية بووة .

لةبةرامبةر جةماوةري كوردستاندا ناسصوناليزمي كورد هةميشة بةرذةوةندية قةومي و عةشيرةتي و حزبية بةرتةسةكةكاني خؤي لة سةرووي هةموويةوة داناوة و مصذووي 15 سالَي أابردووي كوردستان ئةم أاستية سةدان جار دةسةلَمصنص . ثارتي و يةكصتي بة عةمةلي وةلآمي نارةزايةتيكةكاني خةلَكيان داوةتةوة و خةلَكي وةلآمي خؤيان وةرطرتووةتةوة ، تةقةردن لة خةلَك و دةسطير كردنيان و سةركوت و داثلَوسين هةميشة سونةت و وةلآمي ئةوان بووة بؤ هةر نارةزايةتيةك ، رصكةوتن و تةوافقاتي ئةوان نةك وةلآم بةنارةزايةتيةكانيان ناداتةوة بةلَكو يةك دةست تريان دةكات لة بةرامبةر جةماوةري خةلَك دا .

 

رِِيَبين فاروق : يةكيَتي و ثارتي يةكطرتنةوةي ئيدارةي هةوليَر و سلصَماني بةدةسكةوتيَكي مةزن دةزانن ، ئةطةر  واية بؤ زووتر ثيَك نةهاتنةوة ، ئايا لةم ضةند سالَةي رِابردوودا يةكيَتي وثارتي لةسةر ثلةو ثايةو مةنسةب و دابةشكردني دةسةلاَت يةك نةكةوتن،  ياخود لةسةر كيَشةو بةرذةوةندييةكاني خةلَكي كوردستان ثيَك ناهاتن ؟

رصكةوتني يةكصتي و ثارتي نة داواكاري ئصمةية و نة داواكاريةكي جةماوةري خةلَكي كوردستانة داواكاريةكاني خةلَك لةم ضةند مانطةي أابردوودا أؤشن و ئاشكران. بةرذةوةنديكاني ئةوان لةطةلَ بةرذةوةنديكاني زؤرايةتي خةلَكي كوردستان ناكؤك و ثصضةوانةن ، ئةوان سةروةت و ساماني كوردستان دةدزن و كةلَةكةي دةكةن و كؤشك و تةلاري ثصدروست دةكةن و خةلَكي بةكولةمةرطي ذيان بةسةر دةبةن ، خةلَكي كارةبا و سوتةمةني و بةنزين و غازيان دةوص و ئةوان تاجري دزو شأة خؤر لة خؤيان كؤ دةكةنةوة .

خةلَكي داواكاري دةسةلآتصكي سياسي هةلَبذصراون كة حكومةتصكي مةدةني و سكؤلار دامةزرصنصت و ثشتي بةستبص بة ئيرادةي راستةو خؤي خةلَك و ة ديارة ئةوان وةك ووتم لة تصك شكاندني ئةم داواكاريية و ئةم بةديلةي خةلَك شكلَيات طرت كة ئةويش شوراكان بوو.

ئةوان وةختي نةيان تواني وةلآم بةكصشة ئةسلَيةكاني كؤمةلَطة بدةنةوة تووشي ناكؤكي و ئةزمةي زؤر قوولَ بوون و كةوتنة قةتلَ و عام كردني يةكتروو كوردستانيشيان كاول كرد و خةلَكيان تووشي دةر بةدةري مالَ وصراني كرد . ئةم دوو بالَةي ناسصوناليزمي كورد لة مصذووي ثةنجا سالَي أابردوودا هةمصشة لة سةر ثاوةن كردني دةسةلآت، خةلَكي كوردستانيان دابةش و ثارضة ثارضة كردووة ، بؤية يةك لةحزةش لة بةرذةوةنديةكاني خةلَكةوة هةلَوصستيان نةطرتووة نايطرن ، تا ئصستا بةرذةوةنديةكاني خةلَك ببصتة ثالَثصوةنةر بؤ يةكخستني ميليشياكانيان و ئيدارة طةندلَةكانيان . 

 

رِيَبين فاروق : ئايا جيَطاو رِيَطاي ئيسلامي سيياسي لةم حكومةتةدا لة ض ئاستيَكداية ؟

خةلَكي كوردستان بةطشتي خةلَكصكي موتةمةدين و لايةنطري مةدةنيةت و ئازادين ئةمةش واي كردوة ئيسلامي سياسي جصطاو رصطايةي سياسي وايان نةبصت لة ناو خةلَكدا و بزووتنةوةيةكي لاكةوتة و دةورصكي واي نةبص لةسةر ضارةنووسي خةلَي كوردستان، بةلآم هةميشة ناسصونالزمي كورد لة سةفقةو و رصكةوتنة ناوةضيةيي و كصشمةكصشةكانياندا بواريان بؤ دةكةنةوة فرسةتيان بؤ دةأةخسصنن و لةدةسةلآتدا شةريكيان دةكةن .

بةلآم ثارتي و يةكصتي هةمصشة لةطةلَ بزووتنةوة ئيسلامي و دينيةكان  دا لة جؤريك لة هاوثةيمانيدا بوون و خةلَكي ئيسلاميان لة ثةنجةرةوة فأيداةتة دةرةوة ئةمان لة دةرطاوة هصناويانةتة سةر سفرةي حازري و مةلا و كةساني دينيان كردوةتة دةم سثي خةلَك . لةم رصكةوتنةيانيشدا ئيسلاميةكان بصبةش نابن لة كةلاكي دةسةلآت .

 

رِيَبين فاروق:هاوثةيماني كؤنةثةرةستي ئيسلامي شيعة و بزوتنةوةي ناسيؤناليزمي كوردي، ضؤن هةلَدةسةنطيَنن و بةرذةوةندي خةلَكي كوردستان لةم هاوثةيمانييةدا لةكويَداية ؟

 

سمير نوري:ئةم هاوثةمانيتية ثصش هةر شتصك هاوثةيمانصتيةكة لة كؤنطرةي لةندةنةوة دةست ثصدةكات و درصذةي جصبةجي كردني هةمان ستراتيذي ئةمةريكا و غةربة لة ناوضةكدا . ستراتيذيةك كة لة سةر دابةش كردني ئينسان وةستاوة بةسةر تايفةو دين و قةوم قةبيلةدا، و دامةزراني حكومةت لة سةر ئةساسي ئةم ثصناسةيةو ثصشصل كردني ثصناسةي ئينسان و ثصداني هةويةي قةومي و ديني بة ئينسانةكان، ئيتر لةم سيستةمةدا ئينسان مةوجودصك نية بةلَكو شيعةو سونة و كورد وعةرةب و توركمان .....هتد هةن . ئصستا لة عصراق دا ئةم ئةلَتةرناتيظة كار دةكاو ئيتر تؤ دةبص بزاني دراوسصي دةستة راستت شيعة يان سونية ، عةرةبي سونةية يا شيعةي فةيلية يان توركمانة يان ضي تر ئينسان و تةعريفي ضينايةتي و ئينساني لة طؤأص نةماوة . لة ئاستي دةولَةتدا ئيتر حكومةتي ئيئتلافي شيعة و سونة و كورد و عةرب ضي و ضي هةي ، ئةمة بةديلي تيثكالَي ئةم سةردةمةي ئةمةريكا و نةزمي نؤيي جيهانة ئيتر سةردةمي دكتاتؤرة سةربازي و سةركوتطةرةكاني وةك ثينؤشصت و سةدام حسصن حافز ئةسةد نةماوة جصطاي خؤيان داوة بةم مؤديلة لة دةولَةت كردن .

ئيسلامي سياسي و ناسصوناليزمي كورد بةشصكن لةم سينارؤي قصزةون و كؤنةثةرستة ، لةم ضوارضصوةيةدا قابيلي هةلَسةنطاندن تصطةيشتنة . لةم ضوار ضصوةداية حكومةتي ئيسلامي و دةستووري ئيسلامي و ميليشياي قةومي ئيسلامي ، قابيلي هةلَسةنطاندن و أةخنة لصطرتنة .

خةلَكي بةرذةونديكانيان بةهيض جؤري لةطةلَ ئةم جؤرة سيستةمةدا نايةتةوة بةلَكو ئةمة ئةبصتة لةدستداني ئةوةي بةخةباتي ضةند سالَةيان لةبةرامبةر ناسصونالَزمي عةرةب و ئيسلامي سياسيدا بةدةستيان هصناوة ببصتة قورباني كورسيةكةي جةلال تالَةباني .

 

رِيَبين فاروق : يةكطرتنةوةي ئيدارةي هةوليَر سليَماني  تاضةند ضارةسةري كيَشةو طيروطرفتةكاني  لاوان خويَندكاران ذنان ضارةسةر دةكات ؟

 

سمير نوري: ئةم رصكةوتنة هيض ثلاتفؤرمصكي نةخستووةتة بةردةست تا ئينسان بتوانص باسي ئةوة بكات ئةم توصذانةي كؤمةلَ ئةتوانن لةم رصكةوتنةدا بةهةرةمةند بن يا نةبن ، راستيةكةي  ئةم رصكةوتنة رصكةوتنة لةسةر دةسلآت و بةشي هةر يةك لة ثاتي و يةكصتي لة دةسةلآتدا ، بؤية ثصم واية مةترةح كردني ثرسيارصكي وا كاتصك مةترحة كة ئةمة وةك كصشةيك لة سةر مصزي ئةم رصكةوتنة خرابصتة أوو . ئةمة سةرةأاي ئةوةي ذنان و لاوان و خؤيندكاران ضةند جار قوأطي ناسصونالَزمي كورديان ووشك كرد و تا أادةيةك تةنطيان ثصهةلضني ، بةلآم ناسصونالزمي كورد و حزبةكاني تا ئيستا لة وةعدةو وةعيد زياتر شتصكي تريان مةترةح نةكردوة .

 

رِيَبين فاروق : تا ضةند زةمانةتي ئازادي سياسي و رِادةربرِين و مانطرتن بةدي دةكريَت لةم حكومةتةدا ؟

 

سمير نوري: ئةم حزبانة بؤ يةك لةحزة ثا بةندي ئازادي هةلَسوراني سياسي و أادةربأين و مانطرتن و خؤثصشاندان نةبوون و نين ، سةركوتي شوراكان و قةتلَ وعام كردني كؤمؤنيستةكان و تةسفيةي موخالفيني يةكتر و تةقة كردن لةخةلَك و خةلَتاني خؤصن كردني و أةش بطيري و هصأشكردن لة نووسةران مةمنوع كردني رؤذنامةي موخالفين لة كوردستاندا لة سايةي هةردوو ئيدارةكةدا ، سيماي ئةم ضةند سالَةي أابردووي حومةتي ناوضةيي و ميليشياييان بووة ، فكر ناكةمةوة ئةمانة هصض خالَصيان مةترةح كردبص كة دةم لة ئازادي سياسي بكوتصت لةم رصكةوتنياندا ئةمانة هيض ئازاديةك رعايةت ناكةن ، كؤنةثةرستي سياسي و سةركوت و لصسةندنةوةي ئازادية سياسيةكان تايبةتمةندي ناسصونالَزمي كوردة، يةكخستني ئيدارةكةيان ئةطةر ئةم سةركوت و ثصشصلكاريانة نةباتة سةرةوة كةميان ناكاتةوة .